Taklit aklın bastonudur, marifet ise kalbin kandilidir.
“Taklit aklın bastonudur” kısmı, sanki şu mânâya nazırdır: Akıl kendi başına yürümekte acze düştüğünde, başkalarının izini sürerek ilerler. Taklit, burada bir baston gibi aklı destekler; ama bu destek, bir vuslat değil, bir hazırlıktır. Bastonla yürüyen bir kimse, ya yürümeyi öğreniyordur yahut ayakta durmak için bir desteğe muhtaçtır. Aklın tek başına hakikate ulaşamayacağını, ancak rehberlikle, yani başta taklitle yola koyulacağını izhar eder. Tasavvufta bu ‘Feyz-i Mukaddes’ olarak tesmiye edilir. Zira feyz-i mukaddes, umumîdir; her varlık ondan nasibini alır. Hakk Teâlâ’nın, yaratılmışlara olan ilk tecellîsi, en genel zuhurdur. İlmin ilk mertebesi olan taklit, bu umumî feyze benzer; kişi aklıyla, çevresinden ve örnek aldığı zatlardan nasiplenir. Baston gibi bir dayanak arar; bu dayanak, ya bir mürşid-i kâmildir ya da bir mektep, bir usuldür. Taklit burada feyz-i mukaddesin zahir tecellisidir; her aklî idrak, bu feyzle yola çıkar.
“Marifet ise kalbin kandilidir” cümlesi, tasavvufî seyr-i sülûkün tam kalbinden doğmuş bir nurlanmadır. Marifet, aklın değil kalbin işidir. Ve bu kandil, bir harici ışıktan ziyade, içte yanan bir nurdan doğar. Kandil, yol gösterir ama aydınlığı içeriden gelir; zira marifet, Allah Teâlâ’nın kulunun gönlüne attığı bir sırdır. Bu yüzden marifet ehli, taklitten sıyrılmış, tahkike ermiş kimsedir. Sûfîlerin indinde buna ‘Feyz-i Akdes’ denir. Çünkü feyz-i akdes, seçilmiş gönüllere hususî gelen ilahî nurdur. Herkes o feyze mazhar olamaz; bu ancak ihlâs, takvâ ve seyr u sülûk neticesinde kalbe doğar. Kalbin kandili, bu feyz ile yanar. Yani marifet, aklın değil, kalbin nasibidir; çünkü akıl ancak mukaddes feyze muhataptır, marifet ise akdes feyzin sırrıdır.
“Akılla bulsaydık aşkı, herkes filozof olurdu; oysa aşk, gönül işidir.” diyen ne güzel demiş. Bu iş, aklı başında olanların değil gönlü başında olanların işidir zîrâ,
Taklit, kalabalığın yoludur; marifet, yalnızların. Baston çok elde gezer; fakat kandil, sadece yanan yüreklere verilir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder